Gdy latem 1940 roku skapitulowała Francja a brytyjski korpus ekspedycyjny ewakuowany na wyspy utracił zdolność bojową, rząd JKM zaczął się obawiać niemieckiej inwazji na wyspy.
Spodziewano się że Niemcy przekroczą kanał i wylądują na południu Anglii. Drugim najbardziej narażonym na inwazję regionem było wschodnie wybrzeże Szkocji. W tym wariancie niemieckie wojska desantowe wypłynęłyby z północnych partów okupowanej przez Niemców Norwegii.
Utrata ciężkiego sprzętu we Francji była bardzo dotkliwą stratą dla wojsk brytyjskich dlatego zdecydowano się zgromadzić większość dostępnego sprzętu w południowej Anglii. Środki przeznaczone do obrony Szkocji i północnej Anglii były wyjątkowo skromne. W większości byli to rezerwiści (Home Guard) uzbrojeni w broń lekką. Dlatego też dowództwo brytyjskie skierowało do Szkocji większość ewakuowanych z Francji żołnierzy polskich, a było ich do końca czerwca 1940 r. około 20 tysięcy.
Jak broić Szkocji takimi siłami? Jak mogła by wyglądać inwazja? Desant na wybrzeże Szkocji rozpocząłby się od ostrzału artyleryjskiego pozycji obrońców przez okręty niemieckiej marynarki wojennej. Aby przetrwać morderczy ostrzał zarówno załogi jak i działa musiały by być ukryte w bunkrach. Niestety nie było czasu na budowę umocnień ani odpowiednio dużo środków materiałowych aby zabezpieczyć wszystkie potencjalne miejsca lądowania. W takim wypadku należało więc trzymać cięższy sprzęt w gotowości bojowej poza zasięgiem dział okrętowych.
Odparcie desantu jest możliwe nawet przez o wiele mniej licznych obrońców. Żołnierze desantu płynący na barkach są praktycznie bezbronni. Równie zaraz po wylądowaniu na plaży dysponują tylko bronią ręczną. W tym momencie okręty wroga muszą zaprzestać ostrzał aby nie razić własnych wojsk. Jeżeli w tym momencie obrońcy są wstanie użyć ciężkie karabiny maszynowe oraz działa, mogą zniszczyć siły desantu na plażach.
Spodziewano się że desant morski będzie wspomagany desantem z powietrza. Spadochroniarze niemęccy będą się starali zająć główne węzły komunikacyjne i mosty. Aby umożliwić szybkie przemieszczanie ciężkiego sprzętu zdecydowano się na jego zamontowanie na platformach kolejowych i tak powstały pociągi pancerne.
17 września 1940 roku Naczelny Wódz wydał rozkaz sformowania 12 pociągów pancernych których obsadę mieli stanowić polscy żołnierze a obsługę techniczną parowozu pracownicy kolei. Początkowo uzbrojenie pociągu stanowiły dwa działka oraz 6 karabinów maszynowych na 2 wagonach opancerzonych i 2 platformach plus wagony techniczne. Pociągi ulegały systematycznej modernizacji. W kolejnych miesiącach przemysł brytyjski dostarczał kolejnych wagonów oraz pojazdów opancerzonych (carierrs) i dodatkowych karabinów i działek.
W lutym 1941 roku zakończono proces formowania 4 dywizjonów pociągów pancernych, po trzy pociągi w dywizjonie. Do Szkocji oddelegowano dywizjon IV: pociągi „J” , „K” i „L”. Pociąg pancerny „L” patrolował północnowschodnią część wybrzeża, pociąg „J” patrolował rejon Five a pociąg „K” monitorował trasę pomiędzy Edynburgiem and Berwick-upon-Tweed.
Od wiosny pociągi pancerne rozpoczęły patrolowanie wyznaczonych tras oraz intensywne szkolenie. Przykładowo od 1 lipca do 30 września pociągi IV dywizjonu wykonały 127 z 130 zaplanowanych patroli. W dniach 9-10 września pociąg pancerny „J” wziął udział w manewrach Pierwszego Korpusu (Polskiego) pod kryptonimem „Rabbit”. Innym przykładem współdziałania wojsk mogą być wspólne ćwiczenia w nocy z 28 na 29 września w zwalczaniu spadochroniarzy przeprowadzone przez pociąg pancerny „L” z brytyjskim Home Guard. Zachowała się notatka polskiego oficera krytykująca organizację kolei w Szkocji. Aby uzyskać zgodę na manewry musieli oficerowie uzyskać zgodę władz kolejowych. Ale ponieważ linie kolejowe były w rękach prywatnych spółek musieli się również poprosić o zgodę koncesjonariuszy. A Ci byli niechętni odwoływaniu zaplanowanych kursów pociągów pasażerskich czy towarowych w rezultacie niektóre jednostki dotarły z dużym opóźnienie ma wyznaczone rejony.
W roku 1942 na stan dywizjonów weszły pierwsze czołgi i rozpoczęto intensywne szkolenie kierowców. Umożliwiło to płynne przejście załóg pociągów pancernych do nowo formowanej I Dywizji Pancernej. Dywizjon IV (Szkocki) pełnił służbę do lipca 1942 pozostałe dywizjony rozwiązano do marca 1943 roku.
Defending East Lothian – East Lothian Armoured Train (eastlothianatwar.co.uk)
